Malaria i jej sprawcy

  Malaria jest jedną z trzech najważniejszych chorób zakaźnych obok AIDS i gruźlicy.
Aktualnie około 40% ludności kuli ziemskiej żyje na terenach zagrożonych malarią. Tereny te obejmują ponad 100 krajów świata. Nietrudno domyślić się, że większość zachorowań przypada na rejony afrykańskie.



 

Nasuwa się więc pytanie: kto lub co stoi za wywoływaniem tej choroby? Dzięki różnorakim filmom czy książkom w głowie świta skojarzenie z komarami. Na myśl może też przychodzić Afryka - obszar głodu i ubóstwa, której ciepły klimat sprzyja rozwijaniu różnorakich chorób. Skojarzenia jak najbardziej trafne. Jednak choć nikt z nas komarów nie lubi, one są tylko narzędziem w rękach prawdziwych sprawców malarii - protistów z podtypu Apicomplexa.

  zarodziec malarii

Owe Apicomplexa to pasożytnicze organizmy niemające wyspecjalizowanych organelli motorycznych (rzęsek, wici lub nibynóżek), poruszające się przez wyginanie ciała. Charakterystyczny jest dla nich kompleks organelli zwany aparatem apikalnym, który służy im do przyczepiania się do komórki gospodarza. W pewnym stadium cyklu życiowego Apicomplexa wytwarzają sporozoity - stadia inwazyjne. Liczne odbywają złożony cykl życiowy w organizmach żywicieli różnych gatunków. Właśnie niektóre gatunki Apicomplexa wywołują malarię.

Jak wielkie spustoszenie sieją te protisty? Dane statystyczne mówią same za siebie. Według WHO około 500 mln ludzi choruje obecnie na malarię, a prawie 2 miliony (głównie dzieci z krajów rozwijających się) umiera na nią co roku.

Co ciekawe, chorobę tą od wieków opisywały teksty chińskie, greckie, arabskie i rzymskie, ale jej etiologię* i sposób przenoszenia poznano dopiero pod koniec XIX wieku. Warto wiedzieć, że za wyjaśnienie cyklu życiowego pasożyta wywołującego malarię angielski protozoolog Ronald Ross otrzymał w 1902 r. Nagrodę Nobla.

  komar widliszek

Dzisiaj wiemy już, że malarię wywołują cztery gatunki zarodźców. Ich sporozoity wnikają do ludzkiej krwi w wyniku ukłucia przez samicę komara z rodzaju widliszek. Zarodziec wnika najpierw do komórek wątroby, tam mnoży się, następnie dostaje się do erytrocytów, gdzie dalej namnaża. Zarażone erytrocyty pękają, uwalniając liczne pasożyty, które atakują nowe erytrocyty itd. Równoczesna liza** milionów erytrocytów wywołuje typowe objawy malarii: dreszcze oraz wysoką gorączkę.

Wydawałoby się, że wraz z postępem medycyny zachorowalność na malarię powinna zmaleć. Jednak obecnie choroba ta znów stała się poważnym problemem w wielu krajach, gdzie przez dziesiątki lat skutecznie ją zwalczano. Stosowane wcześniej leki i pestycydy utraciły skuteczność. Zapobiegawczo stosuje się chlorochinię i inne środki, lecz zarodziec uodpornił się na niektóre z nich. Ponadto nosiciele - komary - również uodporniły się na wiele pestycydów. Choć oczywiście testuje się nowe leki i szczepionki przeciwko malarii, nie wiadomo, czy i kiedy uda się obniżyć tak ogromną zachorowalność na nią.

   

Na koniec przygotowałam jeszcze kilka linków.
1. Mapa z niebezpiecznymi regionami, przydatna, gdy wybieramy się w podróż, aby sprawdzić, czy należy się zabezpieczyć przed malarią.
2. Commando malaria - dla lubiących gry internetowe

Oraz mały słowniczek dla osób niezorientowanych w biologicznych zawiłościach:

*etiologia - (w medycynie) zespół przyczyn składających się na powstanie choroby
**liza – rozpad komórek poprzez dezintegrację błony i wylanie się zawartości do środowiska